เอกสารฉบ้บเต็ม

บทความวิชาการ

PDF Full Text
ชื่อบทความ ประติมากรรมขอม [ตอนที่ 17]
ชื่อวารสาร ศิลปากร
ชื่อผู้แต่ง บวสเซอลีเย่, ฌอง (Boisselier, Jean)
ชื่อผู้แปล สุภัทรดิศ ดิศกุล, ม.จ.
รายละเอียดวารสาร ปีที่ 13 ฉบับที่ 6 (มี.ค. 2513) หน้า 80-87
สาระสังเขป  

                ประติมากรรมในศาสนาพราหมณ์ตลอดจนในพุทธศาสนาลัทธิมหายานของขอมนั้น  สร้างขึ้นตามกฏเกณฑ์อันเดียวกัน แต่พระพุทธรูปมักประดิษฐ์ขึ้นตามประเพณีที่แปลกออกไปทั้งเครื่องทรง วิธีการสลัก ตลอดจนวัตถุที่ใช้  ประติมากรรมขอมใช้วิธีสลักอย่างตรงไปตรงมา วัตถุที่ใช้คือ โลหะ ได้แก่ ทอง เงิน สัมฤทธิ์ และ ศิลา ปูนปั้น อิฐ ไม้  สำหรับรูปร่างและท่าทางของประติมากรรมขอมเปลี่ยนแปลงเพียงเล็กน้อย แต่เครื่องแต่งกายและเครื่องประดับจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างมากมาย จนอาจทำให้แบ่งประติมากรรมขอมออกได้เป็นหลายแบบต่อเนื่องกันไป  ศิลปขอมแบบต่างๆ นิยมใช้ ภาพสลักเล่าเรื่อง เช่น บนหน้าบัน ทับหลัง เสาติดกับผนัง ฯลฯ ย่อมใช้อธิบายถึงลักษณะรูปภาพได้ดีอย่างยิ่ง ลักษณะรูปภาพ (iconography) ทางศาสนาพราหมณ์ได้แก่ พระพรหม พระนารายณ์ พระกฤษณะ พระอิศวร ศิวลึงค์ พระหริหระ พระอรรธนารีศวร พระตริมูรติ พระคเณศ พระขันธกุมาร พระอาทิตย์ พระอินทร์ เทพ 9 องค์ เทพผู้รักษาทิศ พระอุมา พระศรีหรือพระลักษมี ทวารบาล นางอัปสร ฯลฯ  ส่วนพระพุทธรูปของขอมส่วนใหญ่สลักจากศิลาทราย นอกไปจากอิริยาบถและปางแล้ว ยังมีพระเกศาที่แตกต่างไปจากประติมากรรมในศาสนาพราหมณ์ เครื่องทรงของพระพุทธรูปมีแต่เพียง อันตรวาสกหรือสบง และอุตตราสงฆ์หรือจีวร  ลักษณะรูปภาพทางพุทธศาสนา ได้แก่ พระศรีศากยมุนี พระโพธิสัตว์ต่างๆ นางปรัชญาหรือศักติ นอกจากนั้นยังมีรูปสัตว์ ได้แก่ โคนนทิ ช้าง สิงห์ นาค ครุฑ หงส์ ม้า ลิง เต่า มกร กาล คชสิงห์  และลายพันธุ์พฤกษา ได้แก่ บัวชมพู และบัวขาบ.